Zorgvoorzieningen voor mensen met dementie realiseren steeds vaker tweekamerappartementen voor hun bewoners. De bewoners beschikt dan over een woonkamer, slaapkamer en eigen sanitair. Deze tendens komt voort uit de wens van beleidsmakers om bewoners een volwaardige woonruimte aan te bieden en uit de behoefte om appartementen te bouwen die in de toekomst ook door andere doelgroepen kunnen worden bewoond. Dit vermindert het risico van de zorgaanbieder op leegstand. Hoe verhouden deze appartementen zich tot de filosofie van kleinschalig wonen in een zo’n normaal mogelijk woning? Wat zijn de voor- en nadelen van het gebruik van tweekamerappartementen?
Tot mijn verbazing is er geen wetenschappelijk onderzoek bekend over de voor- en nadelen van tweekamerappartementen voor mensen met dementie in intramurale voorzieningen. Er zijn geen evaluatieonderzoeken verricht naar de gebruikskwaliteit van kleinschalig wonen voor mensen met dementie op basis van tweekamerappartementen.

Mogelijke voordelen:
– een tweekamerappartement is beter verhuurbaar aan andere doelgroepen dan enkel een zit/slaapkamer
– uit onderzoek van AKTA/Vilans 1) bleek dat de oppervlakte van de zit/slaapkamer een belangrijke factor is voor de gebruikskwaliteit van deze ruimte. Te kleine ruimten konden niet worden ingericht als een woonkamer. Familie gingen niet in te kleine zit/slaapkamers zitten tijdens het bezoek. Een huiselijke inrichting van de eigen kamer had een positieve invloed op de activiteit van de bewoner, zijn gemoedstoestand en de mate waarin deze zich thuis voelde.
Bij de toepassing van een woon- en een slaapkamer is het zeer waarschijnlijk dat de woonkamer huiselijker zal worden ingericht door familieleden. Een zit/slaapkamer kan ook alleen als slaapkamer worden beschouwd, die naast een bed, stoel en kast geen verdere inrichting behoeft. In het onderzoek werd in bijna de helft van de zit/slaapkamers een dergelijke inrichting aangetroffen.
– Het is ook mogelijk dat bewoners en bezoekers de eigen woonkamer meer zullen gebruiken om te zitten. Bij een zit/slaapkamer zou men meer het gevoel kunnen hebben dat men op de slaapkamer zit en dat doet men niet. Zeker als de ruimte niet de kenmerken heeft van een woonkamer. Het voordeel hiervan is dat de gemeenschappelijke woonkamer rustiger zal worden voor de overige bewoners.

Mogelijke nadelen
– de toepassing van een tweekamerappartement in een kleinschalige woonvorm met een gemeenschappelijke woon- /eetkamer kan tot verwarring leiden. Een van de kenmerken van kleinschalig wonen is dat het wonen zoveel mogelijk lijkt op ‘zoals thuis’. Dat betekent dus een woonkamer en slaapkamers. Bij een tweekamerappartement zal de bewoner het appartement als zijn of haar woning ervaren. Wat is dan de betekenis van de rest van de wooneenheid? Het is beetje hinkelen op twee gedachten.
– grotere appartementen van bewoners zullen leiden tot een groter oppervlak van de wooneenheid. De afstand van de appartementen tot de gemeenschappelijke woonkamer zal groter worden als men de appartementen via een gang koppelt aan de woonkamer. Dit maakt het toezicht van begeleiders op bewoners moeilijker. Ze moeten bovendien langere afstanden lopen om hulp te verlenen op het appartement van de bewoner.
– naast de bovenstaande mogelijke verwarring kan ik geen andere nadelen voor bewoners bedenken. De oriëntatie zal in een dergelijke kleine eenheid geen grote problemen opleveren. Zeker als de slaapkamer met een deur is verbonden met de zitkamer. Uit onderzoek is wel gebleken dat het oppervlak van de woonkamer niet te groot moet zijn. Bewoners vinden het prettig om bij het voortbewegen door de kamer steun te zoeken bij het meubilair. Dit speelt niet bij bewoners die zich voortbewegen met een hulpmiddel zoals rollator of rolstoel.

Conclusie
Er is nog geen onderzoek gedaan naar de gebruikskwaliteit van tweekamerappartementen bij kleinschalige woonvormen voor mensen met dementie. Op basis van onderzoek kunnen er dus geen aanbevelingen worden gedaan. Gezien de grote investeringen die gemoeid zijn met nieuwe huisvesting zou het wenselijk zijn om een beperkt evaluatieonderzoek te laten verrichten naar de gebruikskwaliteit van tweekamerappartementen.

1) Evaluatieonderzoek naar de kwaliteit van de huisvesting van kleinschalige woonvormen voor ouderen met dementie. AKTA en Vilans 2009